آیا می‌دانید ابراء چیست و شرایط تحقق آن را می‌دانید؟ آیا با انواع ابراء و ارکان‌های آن آشنایی دارید؟ ما در این مقاله از تیم یسنا وکیل در مشهد، شما را با موضوع ابراء و تمامی شرایط تحقق و انواع و ارکان‌های آن آشنا خواهیم نمود. تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
ابراء چیست؟
ابراء در لغت به معنی خلاص شدن میباشد و در اصطلاح حقوقی، با توجه به ماده 289 قانون مدنی ابراء را به این صورت تعریف شده است: «ابراء عبارت از این است که داین از حق خود به اختیار صرف نظر کند.»
همچنین در اصطلاح حقوقی، ابراء عمل حقوقی یک طرفه و ایقاعی میباشد که با توجه به آن دائن حق خود را نسبت به مدیون سلب خواهد کرد. مانند این که فردی مبلغی از دیگری طلب دارد، ولی او را از پرداخت آن مبرا خواهد کرد. از همین رو ابراء عبارت است از اسقاط دین به وسیله شخص طلبکار یا داین .
لازم به ذکر است که این امکان وجود خواهد داشت که موضوع ابراء مال کلی باشد، به عنوان مثال می‌توان گفت میتواند پول یا انجام یک کار باشد، مانند تعهد به تدریس یک درس و یا عدم انجام کار باشد. یا تعهد یک تاجر به عدم اشتغال به شغل تاجر رقیب در فاصله یک‌کیلومتری محل تجاری ور در یک مدت زمان تعیین شده (مثلا یک سال). توجه شود که اگر مدت نامحدود باشد نامشروع بوده و میبایست حتما یک مدت زمان معین شود.
از مصادیق ابراء می‌توان از ابراء مهریه، ابراء حق قصاص و دیه و نیز ابراء طلب وجه طلبکار نام برد.
ارکان ابراء
ابراء دارای چهار رکن است، که عبارتند از:
- ابراء کننده، صاحب حق یا دائن (طلبکار)
- ابراء شونده یا مدیون
- دین یا حق مورد ابراء
- صیغه یا لفظ ابراء
انواع ابراء
ابراء بر اساس موضوع خود نیز بر دو نوع است، که عبارت است از:
ابراء خاص
ابراء خاص به این معنی است که موضوع آن دین یا حق معین یا حقوق نسبت به عین باشد، به عنوان مثال طلبکار، بدهکار را از دین معینی ساقط کند یا حق انتفاع خود از استفاده از عین معینی را مبرا کرده یا از کلیه حقوق خود نسبت به عین معینی صرف نظر کند.
ابراء عام
ابراء عام به این معنی است که داین به مدیون اعلام نماید که او را از هر دینی که دارد بری کرده یا این که از تمام حقوق خود نسبت به همه اموال منقول و غیرمنقول مدیون صرف نظر کند.
شرایط تحقق ابراء
جهت تحقق موضوع ابراء، میبایست حتما شرایطی موجود باشد، که این شرایط شامل دو دسته بوده که به شرح زیر میباشد.
شرایط ابراء کننده
الف- قصد و رضایت داشته باشد.
ب- اختیار قانونی داشته باشد.
ج- اهلیت داشته باشد.
بر اساس گفته وکیل حقوقی در مشهد، و با توجه به ماده 290 قانون مدنی، ابراء کننده میبایست اهلیت داشته باشد، و ابراء شخص فاقد اهلیت، باطل خواهد بود.
منظور از اهلیت در این ماده، اهلیت کامل میباشد، بنابراین ابراء شخصی که اهلیت دارد اما اهلیت او کامل نمیباشد (صغیر و سفیه) نیز باطل خواهد بود.
شرایط موضوع ابراء
الف- دین موجود باشد، یعنی دین باید به وجود آمده باشد تا بتوان آن را ابراء کرد.
ب- دین آزاد باشد، یعنی موضوع دین به نفع شخص دیگری بازداشت نشده باشد.
ج- دین کلی باشد، به این معنی که مورد ابراء باید کلی باشد و اگر عین معین باشد و طلبکار بخواهد از آن صرف نظر کند، به آن اعراض می‌گویند.
آثار ابراء
مهمترین اثر ابراء برائت ذمه مدیون میباشد، بنابراین از همین رو ابراء قابل رجوع نخواهد بود، به این دلیل که دین مدیون، ساقط شده و مجددا باز نخواهد شد. در نتیجه با برائت ذمه مدیون، تضمین‌های دین نیز باطل خواهد شد و در نهایت وثیقه‌های دین از بین رفته و ذمه ضامنان بری خواهد شد.
به همین منظور ابراء ضامن در ضمان تضامنی و غاصب موجب ساقط شدن دین نخواهد شد و ذمه مدیون همچنان مشغول خواهد بود، مگر در صورتی که هدف ابراءکننده از ابراء مسئولین متضامن، ابراء از اصل دین باشد، که در این حالت ذمه مدیون نیز آزاد خواهد شد. این در حالی است که در ضمان غیرتضامنی، با ابراء ذمه ضامن (با توجه به ماده 718 قانون مدنی) در حقیقت ذمه مضمون عنه هم مبرا خواهد شد .
تفاوت ابراء با بخشش طلب
بخشش طلب به مدیون، از اقسام هبه میباشد، نه ابراء و اثر آن جابه جایی حق خواهد بود، نه اسقاط آن، که این تفکیک دارای مزایایی است که به شرح زیر میباشد.
- تحقق بخشش طلب بر خلاف ابراء منوط به قبول مدیون است چرا که هبه عقد و ابراء ایقاع میباشد.
- در صورتی که چند نفر به صورت تضامنی مدیون دینی باشند، اگر طلبکار دین را حتی نسبت به یکی از مدیونین ابراء نماید دین، به طور کلی منحل خواهد شد، بنابراین چنانچه پرداخت دین را نسبت به یکی از مدیونین ( به جز مسئول نهایی ) ببخشد، به عبارت دیگر اقدام به هبه یا هدیه کند، آن شخص قائم مقام طلبکار شناخته شده و به تبع آن خواهد توانست به سایر مسئولین پرداخت دین مراجعه نماید .
- ابراء قابل رجوع نخواهد بود، یعنی ابراء کننده راهی برای بازگشت طلبش ندارد، ولی در بخشش طلب، چون هبه تلقی میشود، تحت شرایطی امکان رجوع وجود خواهد داشت .
