قانون تسهیل ازدواج جوانان چیست؟
در دی ماه سال 1384 به عبارتی 15 سال پیش، شورای نگهبان قانون تسهیل ازدواج جوانان را تایید کرد. این مصوبه از 13 قانون و 4 تبصره تشکیل شدهاست که مجلس هفتم این لایحه را تصویب کرد و برای اجرا به دولت ابلاغ شد. وکیل خانواده در مشهد بیان میکنند که در این مصوبه کلیه نیازهای جوانان برای ازدواج مانند مسکن و اشتغال و حتی برگزاری مراسم ازدواج به نهاد و سازمانی مرتبط ارجاع دادهشد که وزارت راه و شهرسازی و وزارت اقتصاد و دارائی در راس آنها میباشد. ولی متاسفانه بعد از 15 سال همچنان بندهای این قانون اجرا نشده و شاهد افزایش طلاق و کاهش تمایل به ازدواج بودهایم.
جزییات قانون تسهیل ازدواج جوانان
به صورت خلاصه به بیان 13 ماده این قانون میپردازیم.
ماده اول: دولت مکلف به ایجاد صندوق اندوخته ازدواج جوانان میباشد.
ماده دوم: دولت مکلف به پرداخت وام ودیعه مسکن از صندوق اندوخته ازدواج جوانان به مزدوجین نیازمند به اجاره مسکن میباشد.
ماده سوم: دولت مکلف به احداث واحدهای ساختمانی به عنوان “مسکن موقت” و قرار دادن آنها در اختیار مزدوجین با اجاره مناسب میباشد. مدت زمان استفاده زوجین از این واحدها حداکثر سه سال است.
ماده چهارم:
الف) کلیه نهادهای دولتی و عمومی از جمله شهرداری موظف هستند که فضاهای مناسب مثل فرهنگسرا، تالار، اردوگاه و یا باشگاه های ورزشی را در اختیار زوجین واجد شرایط برای برگزاری مراسم ازدواج قرار دهند.
ب) به هریک از خانوادههای جوان عضو صندوق در صورتی که هیچکدام از زوجین اشتغال به کار یا منبع درآمد نداشتهباشد تا حداکثر دوسال بعد از تاریخ ازدواج مبلغی به عنوان کمک هزینه به صورت قرض الحسنه پرداخت شود.
ماده پنجم: دولت مکلف به فرهنگ سازی برای ترویج سنت حسنه ازدواج از طریق ترویجهای الگوهای مناسب با استفاده از رسانه ملی و دستگاه های فرهنگی و آموزشی میباشد. دولت مکلف به اقداماتی از جمله:
الف) تصحیح باورها و رسوم مزاحم ازدواج جوانان در مناطق مختلف کشور.
ب) تشویق خانوادهها و جوانان به برگزاری جشنهای گروهی به منظور کاهش هزینههای تشریفات ازدواج.
ج) نامگذاری روز اول ذی الحجه (روز ازدواج حضرت علی و حضرت فاطمه) به عنوان روز ازدواج جوانان.
د) طرح مباحثی همچون چگونگی تشکیل خانواده و آداب و روشهای همسرگزینی و ازدواج شرعی و آسان در رسانههای گروهی مثل صدا و سیمای ملی، کتب درسی مقطع متوسطه (سال سوم دبیرستان و پیش دانشگاهی) و آموزش عالی.
ماده ششم: دولت مکلف به تشکیل کمیته سامان ازدواج متشکل از فرماندار، رییس شورای شهر و امام جمعه به منظور سامان فعالیتهای ازدواج و نظارت به روند اجرای این قانون در استانها میباشد.
تبصره یک: این کمیته حسب مورد میتواند از شخصیتهای حقیقی و حقوقی جهت شرکت در جلسات و تصمیم گیریها دعوت کند.
تبصره دو: کلیه دستگاههای ذی ربط موظف هستند با این کمیته همکاری کنند.
تبصره سه: استانداران میبایست پس از دریافت گزارش اقدامات کمیتهها، نتیجه را از طریق دولت به تفکیک هر استان به صورت سالانه به کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی گزارش کنند.
ماده هفتم: وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح مکلف است برای رفع موانعی که باعث تاخیر یا خلل در ازدواج جوانان میشود و همچنین به منظور تشویق جوانان به ازدواج اقدامات ذیل را انجام دهند:
الف) تعیین محل خدمت سربازان متاهل در نزدیکترین پادگان و مرکز نظامی محل سکونت.
ب) پرداخت مستمری سربازان متاهل به میزان حداقل دوبرابر سربازان مجرد که این مبلغ از محل صندوق اندوخته ازدواج جوانان تامین میگردد.
ماده هشتم: دولت موظف است طرح جامع آموزش و مشاوره قبل و بعد ازدواج را که شامل برنامه های: مشاوره برای همسریابی، تشکیل خانواده، آماده سازی جوانان برای آغاز زندگی مشترک، آشنایی با حقوق خانوادگی و اخلاق همسرداری و آمادگی فرزندآوری را تهیه کند.
ماده نهم: دولت میبایست متاهلین واجد شرایط را در در اولویت دسترسی به فرصتهای شغلی و وام اشتغال و وام مسکن قراردهد.
ماده دهم: وزارت خانههای علوم، بهداشت و سایر موسسات دارای مرکز آموزشی موظف هستند در چارچوب بودجه سنواتی اقدام به ساخت و واگذاری خوابگاه به متاهلین کنند. همچنین پرداخت کمک هزینه تحصیلی به دانشجویان متاهل به میزان دوبرابر دانشجویان مجرد که این افزایش از محل صندوق اندوخته ازدواج جوانان تامین میشود.
تبصره: دانشجویان متاهل رشتههای پزشکی میتوانند قبل از خدمت سربازی و طرح خدمت نیروی انسانی در آزمون دورههای تخصصی شرکت کنند.
ماده یازدهم: پس از تصویب اساسنامه صندوق توسط مجلس، آئین نامه اجرایی این قانون ظرف سه ماه توسط دولت تهیه و به تصویب هیات وزیران میرسد.
ماده دوازدهم: گزارش اجرای این قانون میبایست هر شش ماه یکبار توسط دولت تهیه شده و به کمیسیون فرهنگی مجلس تقدیم گردد.
ماده سیزدهم: وزرای امور اقتصاد، مسکن و کشور در موارد مرتبط موظف به حسن اجرای این قانون در برابر مجلس شورای اسلامی میباشند.
سیزده قانون و چهار تبصره قانون تسهیل ازدواج جوانان به صورت خلاصه ذکر شد، اکنون به موارد دیگری مرتبط با این قانون میپردازیم.
دلایل اجرایی نشدن قانون تسهیل ازدواج جوانان بعد از پانزده سال
به گفته سینا کلهر مدیرکل مطالعات فرهنگی مرکز پژوهشهای مجلس، قانون تسهیل ازدواج جوانان به سه دلیل عمده اجرا نشده که در زیر به اختصار بیان میشوند:
دلیل اول: مشکل اول این است که حکمی بیانشده ولی نهاد اجراکننده آن مشخص نشدهاست. به همین دلیل نهاد ناظر نمیداند مقصر اجرا نشدن قانون کیست. اگر در بندهای این قانون دقت کنید در آنها نهاد اجرایی مشخص نشده، مشخص نیست نهاد عمومی دقیقا کدام است یا دولت منظور کدام دولت است. همه چیز مبهم و کلی بیان شده و به این ترتیب کسی پاسخگو نیست.
دلیل دوم: مشکل دوم مشخص نبودن منابع مالی است. مثلا مشخص نیست که هزینه صندوق اندوخته ازدواج جوانان باید از کجا تامین شود.
دلیل سوم: مشکل سوم عدم ضمانت اجرا میباشد. در دل این قانون ذکر نشده عواقب کسی که تخلف کرده و قانون را اجرا نکند چیست.
دغدغههای رهبر انقلاب در رابطه با تسهیل ازدواج
رهبر انقلاب بارها به صورت مستقیم از این قانون سراغ گرفته و لزوم اجرای آن را یادآوری کردهاند. در سال 95 رهبر انقلاب سیاستهای کلی خانواده را ابلاغ کردند که در آن به طور واضح “ایجاد نهضت فراگیر برای ترویج و تسهیل ازدواج موفق و آسان” را یکی از موارد سمت و سوی حرکت نظام عنوان کردند. گذاره “نهضت ترویج ازدواج آسان” از این سیاست ابلاغی به دست آمد اما فقط بیان شده و به مراحل اجرایی نرسیدهاست.
همچنین در بهمن سال 97 در یکی از جلسات آسیبهای اجتماعی رهبر انقلاب از عدم اجرای قانون تسهیل ازدواج گلایه و ابراز نگرانی کرد.
جمع بندی
در نهایت به نظر میرسد که این قانون جامع و کامل است که شامل بسیاری از مشکلات جوانان برای ازدواج میباشد. در حالی که به بسیاری از تدابیر این قانون همچنان جامه عمل پوشانده نشدهاست اما در صورتی که اجرا شود بسیاری از مشکلات زوجین برای شروع زندگی مشترک تسهیل خواهدشد. پیرامون این موضوع میتوانید با یک وکیل خوب در مشهد مشورت کنید تا اطلاعات جامعتری بدستآورید.
همچنین میتوانید برای کسب اطلاعات دقیقتر در رابطه با روشها راههای موجود برای قانون تسهیل ازدواج جوانان و مواردی از این دست به وکلای متخصص در حوزه خانواده در یسنا وکیل مراجعه کنید و در این موارد مشاوره و راهنمایی دریافت کنید و از تجربهها و تخصصشان بهره ببرید.