آیا میدانید از لحاظ قانونی جرم به چه معناست؟ آیا با جرم و عناصر تشکیل دهنده آن آشنا هستید؟ ما در این مقاله از تیم یسنا وکیل در مشهد، ضمن بررسی تمامی موارد در خصوص جرم و عناصر تشکیل دهنده آن، شما را کاربرد عناصر جرم در مجازات‌ها آشنا خواهیم کرد. تا انتهای این مقاله همراه ما باشد.
جرم و عناصر تشکیل دهنده آن
یکی از مسائل مهمی که در حقوق جزای عمومی مورد اهمیت قرار دارد، بررسی جرم و عناصر تشکیل دهنده آن می باشد. برای این که یک عمل مجرمانه به وقوع بپیوندد، لازم است که عناصر تشکیل دهنده جرم مشخص شود. در غیر این صورت عمل ارتکابی مجرمانه محسوب نخواهد شد.
نکته مورد توجهی که در تعدد جرم لازم است، این است که اراده ارتکاب با قصد مجرمانه مقارن باشد. به این معنی که هرگاه اراده ارتکاب بر قصد مجرمانه مقدم باشد، جرم محقق نخواهد شد. همچنین اراده‌ی ارتکاب باید با قصد سوء منطبق باشد.
جرم و عناصر تشکیل دهنده آن همان ویژگیهای جرم می باشند به واسطه آن میتوانیم بگوییم عملی که صورت گرفته است جرم محسوب میشود و جهت تحقق آن باید مد نظر قرار گرفته شود.
جرم چیست
بر اساس ماده 2 قانون مجازات اسلامی : « هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است جرم محسوب میشود .» با توجه به این ماده، برای اینکه عملی جرم محسوب شود باید دارای ویژگیهای خاصی باشد که عبارتند از:
- اگر قانون گذار انجام عملی را در قانون منع کرده باشد، انجام آن عمل جرم محسوب خواهد شد. به عنوان مثال قانون گذار سرقت را جرم میداند، یعنی سرقت عملی است که انجام آن طبق قانون جرم میباشد.
- رفتار در این ماده هم شامل انجام دادن یک کار و هم انجام ندادن آن کار خواهد بود. به این معنی که قانون گذار میتواند هم انجام دادن یک کار ، مثل سرقت، را جرم بداند و هم انجام ندادن کاری ( ترک فعل ) را جرم تلقی کند.
- بر اساس قانون عملی جرم شناخته میشود که قانون گذار برای آن مجازات تعیین کرده و در نظر گرفته باشد. در واقع عملی جرم است که بتوان یکی از عناوین مجرمانه را به آن منسوب کرد.
برای شناسایی این امر که عمل انجام شده توسط یک فرد جرم میباشد یا نه، مجموعه ای از عوامل و ارکان را باید با هم در نظر گرفت. با توجه به قانون مجازات اسلامی، هر جرم بایداز سه عنصر قانونی، مادی و روانی برخوردار باشد تا بتوان به آن فعل یا ترک فعل، عنوان جرم را اتلاق کرد.
عنصر قانونی جرم
یعنی زمانی عملی جرم خواهد بود که قبلا توسط قانون گذار در قوانین جزایی ارتکاب آن عمل را منع کرده و برای ارتکاب آن مجازاتی معین کرده باشد. در غیر این صورت اصل بر این است که انجام تمامی اعمال بدون اشکال و مباح میباشد.
عنصر مادی جرم
عنصر مادی ظهور قصد و نیت فرد (عنصر روانی) در عمل و واقعیت میباشد. هر اقدامی که فرد برای انجام عمل مجرمانه در فکر و ذهنش پرورانده باشد، تا زمانی که به مرحله عمل نرسد، قابل مجازات نخواهد بود. البته عمل انجام شده باید دارای عنصر قانونی نیز باشد.
عنصر روانی جرم
منظور از عنصر روانی این است که برای جرم دانستن هر عملی، علاوه بر عنصر قانونی و عنصر مادی، لازم است که فرد با علم و عمد، قصد نقض قانون و ارتکاب عمل ممنوع را داشته باشد، در غیر این صورت عمل او جرم محسوب نخواهد شد. بنابراین چنانچه شخصی مرتکب عملی شود که (عنصر مادی) از سوی قانون گذار ارتکاب آن منع شده است (عنصر قانونی)، اما قصد و سوء نیتی در انجام آن نداشته و از روی اشتباه یا جهل مرتکب شده باشد، را نمیتوان مجرم شناخت.
کاربرد عنصر قانونی در جرایم و مجازات‌ها
با نظر به گفته وکیل حقوقی در مشهد، تا زمانی که فعل یا ترک فعلی جرم شناخته نشده و برای آن مجازاتی در نظر گرفته نشده باشد، هر چند اعمال مزبور زشت و ناپسند باشند، قابل تعقیب و مجازات نخواهند بود. بنابراین فعلی مانند خودکشی یا خودزنی که در اسلام از گناهان کبیره است، به این دلیل که در قوانین و مقررات جرم شناخته نشده قابل طرح و رسیدگی در محاکم دادگستری نخواهد بود.
تعیین جرم تنها از وظایف قانون گذار خواهد بود. در اجرای این وظیفه قانون گذار باید تلاش کند افعال یا ترک افعال مجرمانه را به صراحت و بدون ابهام تعیین کند، تا پس از آن با تفاسیر مختلف از جانب قضات روبه‌رو نشود. چرا که به‌کارگیری تعابیر مبهم راه را برای برداشت‌های شخصی و تفاسیر ناروا گشوده خواهد کرد.
صراحت در بیان از اصولی است که قانون گذاران در تشریع قوانین کیفری همواره باید در نظر داشته باشند.
کاربرد دیگر اهمیت عناصر قانونی در جرم این است که حکم به مجازات یا اقدام تامینی و تربیتی و اجرای هر یک از آنها حسب مورد نباید از میزان و کیفیتی که در قانون یا حکم دادگاه مشخص شده است، فراتر رفته و تجاوز کند، و هر نوع صدمه و خسارتی که از این جهت وارد شود، در صورتی که عمدی و یا تقصیر باشد، حسب مورد باعث مسئولیت کیفری و مدنی خواهد بود.
از این رو اصل قانونی بودن در اجرای حکم نیز باید حتما رعایت شود. حتی حکم به مجازات دیگر در تکمیل مجازات اصلی (مجازات تکمیلی) بدون این امر که چگونگی آن در قانون به طور صریح آمده باشد، با اصل قانون بودن مجازات‌ها منافاتی نخواهد داشت.
